Omgaan met schuldgevoel

Voel jij je ook wel eens schuldig als je niet hebt gesport, tegen je kinderen snauwt of de verjaardag van je vriendin vergeet? Ons geweten knaagt, schuurt en zeurt wat af. Maar schuldgevoel is zeker niet alleen maar een lastpak. Het heeft ook nut. Hier lees je er meer over.

Waar komt schuldgevoel vandaan?

Schuldgevoel ontstaat wanneer je je ergens rot over voelt en je vindt dat je het had moeten voorkomen. Zelfs als je met volle overtuiging besluit om het etentje met een vriendin af te zeggen, kun je je er schuldig over voelen.

Uit Brits onderzoek komt naar voren dat 96 procent van de vrouwen zich minimaal een keer per dag schuldig voelt. Bij de helft is dat zelfs vier keer per dag. Natuurlijk voelen ook mannen zich schuldig, maar opvallend minder vaak dan vrouwen. Dat komt mede doordat mannen zich een fout minder persoonlijk aantrekken.

Je schuldig voelen is iets anders dan ergens spijt van hebben. Met schuldgevoel ben je ervan overtuigd dat je schuldig bent. Met spijt ben je ervan overtuigd dat je iets verkeerd hebt gedaan. Een belangrijk verschil, want bij schuldgevoel bekritiseer je jezelf en bij spijt betreur je jouw gedrag en niet jou als persoon.

In hoeverre je je schuldig voelt, stamt voor een belangrijk deel uit je jeugd. Als je als kind vaak te horen kreeg dat je je vader of moeder teleurstelde, voel je je op latere leeftijd vaker verantwoordelijk voor het geluk van anderen. Maar omdat je dit meestal niet in de hand hebt, ligt het schuldgevoel snel op de loer.

En ben jij oudste kind in jullie gezin? Ook dan popt jouw schuldgevoel sneller op. Dat heeft ermee te maken dat ouders geneigd zijn om hun verwachtingen voornamelijk bij het oudste kind te leggen. Ook mensen met een laag zelfbeeld, groot verantwoordelijkheidsgevoel of perfectionisten, kampen vaker met schuldgevoelens. Hoe vaker je jezelf teleurstelt, hoe sneller je je schuldig voelt.

Schuldgevoelens zijn complexe gevoelens om mee te dealen, omdat er vaak meerdere emoties meespelen. Je kunt je schuldig voelen naar jezelf en naar anderen. Dit kunnen kleine dingen zijn. Bijvoorbeeld dat je je moeder al te lang niet hebt gebeld, gestopt bent met een dieet of een afspraak afzegt omdat je geen zin of energie hebt.

Hoog op de schuldgevoel-lijst staan:

• Toegeven aan een verlangen (shopdrang, ongezond eten, vreemdgaan)
• Niet vasthouden aan je gezonde voornemen
• Je werk verwaarlozen
• Roddelen
• Niet recyclen
• Chagrijnig zijn

De meeste vrouwen voelen zich 1 tot 4 keer per dag schuldig

Het nut van schuldgevoel

Ja echt, je schuldig voelen heeft nut. Het gevoel van tekort schieten geeft aan dat je je eigen grenzen (normen en waarden) hebt geschonden. Hierdoor ontstaat vanzelf de drang om de fout te herstellen. Kortom, schuldgevoel is een manier om de vrede te bewaren tussen onszelf en de mensen om ons heen.

Schuldgevoelens kun je gebruiken als een spiegel om bij jezelf na te gaan waar deze gevoelens vandaan komen. Vervolgens kun je de situatie rechtzetten. En in gunstige zin zorgt het ervoor dat het toegeven van je ongelijk of fout de relatie met jezelf en/of met de ander versterkt.

De keerzijde van schuldgevoel

Het effect op lange termijn bepaalt of je schuldgevoel gezond of ongezond is. Een gezond schuldgevoel leidt tot gedragsverbetering en nieuwe inzichten (persoonlijke ontwikkeling). Ongezond schuldgevoel leidt tot een negatief zelfbeeld, minderwaardigheidscomplex en/of depressie.

Vooral hoog gevoelige mensen (HSP-ers) kunnen last hebben van onterechte schuldgevoelens. Je hebt sterk de neiging om anderen te pleasen, ook als dit ten koste van jezelf gaat. Hallo schuldgevoel!

Bewustwording is de manier om met schuldgevoelens te kunnen dealen

‘Verslaafd’ aan schuldgevoel

Je langdurig schuldig voelen, vreet aan je eigenwaarde en zelfbeeld. Je kunt dan gaan geloven dat alleen iemand anders dan jijzelf bepaalt wanneer jouw schuldgevoel is ingelost. Of dat een fout onherstelbaar is en je er eeuwig voor zal moeten boeten om het goed te maken. Niet handig, want met dit dwingende gevoel houd je je schuldgevoel in stand.

Dit dwingende gevoel wordt getriggerd door andere mensen die jou wijzen op je fouten. Het gevolg is dat de feedback emoties uit je verleden oproept, waardoor je het gevoel krijgt dat je iets moet herstellen, ook als dit ten onrechte is. Met alle negatieve gevolgen voor je zelfbeeld en eigenwaarde. En ook daar kun je je schuldig over voelen, naar jezélf.

Uit onderzoek van de Engelse Hull Universiteit blijkt dat je onterecht schuldig voelen zelfs slecht is voor je gezondheid. Als je schuldgevoelens je belemmeren om te genieten, maakt je lichaam minder immunoglobuline A in je speeksel aan. Dit stofje is essentieel voor je weerstand. Een overdosis schuldgevoel (je steeds weer schuldig voelen) kan je daarom niet alleen mentaal maar ook fysiek ziek maken.

Wil je meer lezen over het verbeteren van je eigenwaarde en zelfbeeld? De blog die ik hierover schreef vind je hier >>

Zo deal je met schuldgevoelens

Je kunt een fout pas herstellen als je je bewust bent van je fout. Zonder dit zelfbewustzijn beïnvloedt het schuldgevoel jou zonder dat je het doorhebt. De volgend vier stappen kunnen je helpen om meer grip (en begrip) te krijgen op schuldgevoelens.

Stap 1: Bewustwording

Zeg jij om de haverklap sorry omdat je je schuldig voelt?
Ga dan bij jezelf na waarom je dit doet.

Leg je de lat te hoog?
Ben je te streng voor je?
Stamt het schuldgevoel uit je jeugd?
Heb je een innerlijke overtuiging dat je nooit goed genoeg bent?

Dit soort inzichten zijn de eerste stap naar een gezonde relatie met jezelf en anderen.

Elke keer als er schuldgevoelens in je opkomen, check bij jezelf:

Is mijn schuldgevoel reëel?

Het is goed om kritisch naar jezelf te kijken en van je fouten te leren. Maar dat is simpelweg niet mogelijk als je geen invloed hebt op de situatie. Laat het daarom los.

Is mijn schuldgevoel terecht?

Geef de situatie waar je je schuldig over voelt een cijfer tussen de 0 en 10: hoe erg is het wat je hebt gedaan? Heb je anderen gekwetst of is het een baalgevoel van iets waar alleen jijzelf last van hebt?

Zo niet, laat het los. Zo ja, bedenk dan wat je kunt doen om de situatie te herstellen en te zorgen dat het geen tweede keer gebeurt. Vraag ook aan de gedupeerden hoe je het zou kunnen goedmaken.

Stap 2: Inzicht

Stel jezelf de vraag welke angsten er achter jouw schuldgevoelens liggen. Door hierachter te komen, beïnvloed je jouw gedachten en gedragingen op een liefdevolle en positieve manier.

Stap 3: De herstelfase

Vergeving is de manier om met schuldgevoelens te kunnen dealen. Door je schuld te erkennen, geef je aan dat je de ander belangrijk vindt. Ook dit is een teken van kracht, moed en liefde. Je kunt je excuses ook in een brief opschrijven als je het moeilijk vindt om rechtstreeks sorry te zeggen. Als je dit eenmaal gedaan hebt, lucht het enorm op. En de ander voelt zich er zeer waarschijnlijk ook beter door.

Stap 4: Loslaten

Je schuldgevoel loslaten, is vaak makkelijker gezegd dan gedaan. Soms kan een loslaat ritueel helpen. Schrijf bijvoorbeeld een brief aan jezelf waar je je schuldig over voelt en stop hem daarna liefdevol in het haardvuur of in de vuurkorf. Meer praktische tips staan over loslaten lees je in een vorige blog.

Probeer schuldgevoel te zien als een positieve trigger voor persoonlijke groei en verbetering. En wees vooral niet té streng voor jezelf. Iedereen maakt wel eens fouten, maar dat maakt je natuurlijk niet meteen tot een slechte vriendin, collega, partner of moeder. Heb de intentie om zoveel mogelijk in harmonie met jezelf en je omgeving te leven.

Accepteer dat wat er is. Laat los wat is geweest. Heb vertrouwen in wat kan zijn. 

With love,